ภูลมโล เป็นเขาในทิวเขาเพชรบูรณ์ตะวันตกที่ตำบลกกสะทอน อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย
มี 2 ยอด สูง 1,365 เมตร และ 1,664 เมตร โดยผาดรรชนีเป็นยอดสูงสุดของภูลมโล
คำว่า “ภูลมโล” ชาวบ้านกกสะทอน (ทางฝั่งเลย) ระบุว่า คำว่า “ภู” หมายถึงเขา คำว่า “โล” หมายถึง มากหรือเยอะ ภูลมโลจึงหมายถึงเป็นภูที่มีลมแรงพัดผ่านอยู่ตลอด (ทั้งปี) ส่วนชาวม้งบ้านร่องกล้า (ทางฝั่งพิษณุโลก) ระบุว่า ภูลมโล มาจากชื่อที่สมัยก่อนชาวบ้านเรียกเขาลูกนี้ว่า “ภูลงรู” หรือที่ภาษาม้งเรียกว่า “ตร๊งลงรู” อันหมายถึง ภูเขาที่มีน้ำไหลลงรู ก่อนที่ภายหลังจะเรียกเพี้ยนเป็น “ภูลมโล” ภูลมโลอยู่ในความดูแลของเขตอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้าบนพื้นที่รอยต่อของ 3 จังหวัด คือ เลย พิษณุโลก และเพชรบูรณ์ อยู่ในเขตพื้นที่จังหวัดเลย 80 เปอร์เซ็นต์ เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่ นักท่องเที่ยวมักมาชมดอกนางพญาเสือโคร่งที่มากที่สุดในประเทศไทย พื้นที่กว่า 1,200 ไร่ โดยมีต้นนางพญาเสือโคร่งนับหมื่นต้น โดยปกติจะบานในช่วงเดือนกลางมกราคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ของทุกปี
“ภูลมโล” ปัจจุบันอยู่ในเขตพื้นที่ บ้านตูบค้อ หมู่ 6 ต.กกสะทอน อ.ด่านซ้าย จ.เลย เดิมเป็นสมรภูมิรบความขัดแย้งทางความคิด โดยพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย จัดส่งกองกำลัง ทยอยเข้ามาปฏิบัติงานทางภาคเหนือตอนใต้บริเวณรอยต่อ 3 จังหวัด คือ พิษณุโลก เพชรบูรณ์ เลย ต่อมาในปี พ.ศ. 2511 เกิดเหตุการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ มีปัญหาความขัดแย้งทางการเมือง กลุ่มพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (ผกค.) เข้ามาควบคุมพื้นที่ทำให้ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลนานถึง 13 ปี
ในปี พ.ศ.2525 กองทัพภาคที่ 3 โดยกำลังพลเรือน ตำรวจ ทหาร พ.ต.ท.33 ดำเนินการเปิดยุทธการ “ผาเมืองเกรียงไกร” และยุทธการ “ผาเมืองเผด็จศึก” ปฏิบัติการพื้นที่รอยต่อ 3 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดเลย จังหวัดเพชรบูรณ์ และจังหวัดพิษณุโลก เพื่อปราบปรามผู้เข้าร่วมกับกลุ่มพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย ทั้งประชาชนพื้นราบ นิสิต นักศึกษา และกลุ่มชาติพันธุ์พื้นที่สูง ส่งผลให้กลุ่มชาติพันธุ์อพยพออกจากที่หลบซ่อนเข้ามามอบตัวกับทางการเมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2525 ทางราชการจึงได้จัดที่พักอาศัยและที่ดินทำกินให้เป็นหลักแหล่ง เพื่อให้ง่ายต่อการควบคุมและติดตามความเคลื่อนไหว โดยให้ชาวม้งอาศัยอยู่ในบริเวณพื้นที่บ้านตูบค้อมาจนถึงปัจจุบัน
นายมโน มนูญสราญ อดีตหัวหน้าอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้าในสมัยนั้น (พ.ศ.2548-2551เกษียณอายุราชการปีพ.ศ.2555 ที่สํานักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 12 (นครสวรรค์)) พบว่าสภาพพื้นที่เป็นที่ดินที่ถูกบุกรุกมานาน ชาวเขาเผ่าม้งปลูกกระหล่ำปลีจนเป็นเขาหัวโล้น เขาบางลูกยังอุดมสมบูรณ์กว่า 200,000 ไร่ เห็นว่า “ถ้าใช้กฎหมาย หรือ ใช้กำลังบังคับอาจเกิดความสูญเสียทั้งสองฝ่าย จึงจัดทำโครงการ การมีส่วนร่วมของประชาชน ฟื้นฟูสภาพป่าในเขตอุทยานฯโดยทำการสำรวจพบว่า สภาพพื้นที่เป็นที่ดินที่ถูกบุกรุกจนเป็นเขาหัวโล้น มีต้นหญ้าคาขึ้นเต็มพื้นที่กว่า1,200 ไร่ ช่วงหน้าแล้งจะเกิดไฟไหม้เป็นบริเวณกว้าง สร้างความเสียหายให้แก่บ้านเรือนชาวบ้าน จึงอนุญาตให้ชาวมั้งปลูกกะหล่ำได้ แต่ต้องแลกกับการปลูกต้นนางพญาเสือโคร่ง หรือ ชมพูพิงค์ (Wild Himalayan Cherry) หรือ ซากุระเมืองไทย หรือ ฉวีวรรณ ชมพูภูพงค์ (คนเหนือ) มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Prunus cereasoides D.Don จัดอยู่วงศ์ Rosaceae หรือ ซากุระดอย ซึ่งเป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ ขนาดเล็ก มีความสูงประมาณ 10-15 เมตร กระจายพันธุ์ตามธรรมชาติ ขึ้นได้ดีในระดับความสูง 500-1,500 เมตร จากระดับน้ำทะเล โดยให้ปลูกระหว่างแถวในแปลงปลูกกะหล่ำพร้อมดูแลไม่ให้ตาย ถ้าตายต้องซ่อมแซม เป็นเวลา 3 ปี จนต้นพญาเสือโคร่งเจริญเติบโตมีทรงพุ่ม และออกดอก จนกลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่มีต้นพญาเสือโคร่งแปลงใหญ่ที่สุดในประเทศไทย จากนั้นชาวเขาก็ไม่สามารถปลูกกะหล่ำได้ เนื่องจากพืชตระกูลกะหล่ำต้องปลูกกลางแสงแดดจ้า อุทยานฯจึงได้พื้นที่คืนกลับมาทุกตารางนิ้ว”
นายชัยพจน์ จรูญพงศ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดเลย พร้อมด้วย นายทวี เสริมภักดีกุล ผู้ว่าราชการจังหวัดพิษณุโลก และนายลำยอง ศรีเสวก หัวหน้าอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า ร่วมกันแถลงข่าวเปิดฤดูกาลท่องเที่ยวชมดอกนางพญาเสือโคร่ง หรือดอกซากุระเมืองไทยบนหุบเขาสีชมพู “ภูลมโล” ที่ขณะนี้ต้นนางพญาเสือโคร่งเริ่มแทงช่อดอกให้เห็นแล้ว คาดว่าจะเบ่งบานสวยงามตลอดเดือนมกราคม ถึง กลางเดือนกุมภาพันธ์ 2568
นายชัยพจน์ จรูญพงศ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดเลย กล่าวว่า เชิญชวนนักท่องเที่ยวนิยมความตื่นเต้นแนะนำให้มาขึ้นทางจังหวัดเลย โดยเดินทางมาเปลี่ยนรถบริการของชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนกกสะทอน ที่องค์การบริหารส่วนตำบลกกสะทอน รถยนต์กระบะโฟร์วิล ค่าบริการคันละ 1,500 บาท ผู้โดยสารคันละ 10 คน นำนักท่องเที่ยวชมทุกแปลงพร้อมบรรยายจนเป็นที่พอใจ สิ่งของจำเป็นที่ต้องเตรียมมามี เสื้อกันหนาว หน้ากากกันฝุ่น และ หมวก นักท่องเที่ยวจะได้ชมต้นนางพญาเสือโคร่งแปลงแรกอายุกว่า 10 ปี ลำต้นสูงใหญ่สมส่วนบานสะพรั่งอวดท้าสายตาและกล้องถ่ายรูปอย่างสวยงามมิรู้ลืม
ด้านนายทวี เสริมภักดีกุล ผู้ว่าราชการจังหวัดพิษณุโลก เปิดเผยว่า การขึ้นไปเที่ยวชมบนยอดเขาภูลมโล ยังสามารถขึ้นได้ทางฝั่ง จ.พิษณุโลก ที่ “บ้านร่องกล้า” ที่ได้ชื่อว่าเป็น “ประตูสู่ภูลมโล” เพราะเป็นจุดแวะพักและจุดต่อรถเพื่อขึ้นไปยังภูลมโลทางฝั่งภูหินร่องกล้า ซึ่งอุทยานชาติภูหินร่องกล้า ได้จัดรถบริการของชุมชนท้องถิ่น หากนักท่องเที่ยวเดินทางมาทางฝั่งอำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก สามารถใช้รถบริการของชุมชน ซึ่งจะจอดอยู่บริเวณที่ทำการอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า หรือจะขึ้นไปใช้รถบริการของชุมชนบ้านร่องกล้า
นายลำยอง ศรีเสวก หัวหน้าอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้ากล่าวว่า ทางอุทยานฯไม่อนุญาตให้นำยานพาหนะทุกชนิดเข้าเขตอุทยานฯ เพื่อเปิดโอกาสให้ชุมชนรอบอุทยานทั้งทางด้านจังหวัดเลยและจังหวัดพิษณุโลก นำยานพาหนะเข้ามาให้บริการแก่นักท่องเที่ยวกว่า 140 คัน ส่งเสริมสร้างรายได้ เพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจชุมชน ตามนโยบายทางรัฐบาล นอกจากนี้ยังเป็นการจัดระเบียบการจราจร และป้องกันการเกิดอุบัติเหตุ เนื่องจากพื้นที่ภายในอุทยานฯ มี่ลักษณะเป็นภูเขาสูงชัน ไม่เหมาะกับนักท่องเที่ยวที่ไม่ชินทาง และขอรับประกันว่า คนขับและยานพาหนะที่ชุมชนนำมาให้บริการ ทางอุทยานฯให้บริการได้มีการจัดอบรมให้ตรวจสอบรถยนต์ให้อยู่ในสภาพพร้อมบริการ และสามารถเป็นมัคคุเทศก์ บรรยาย แนะนำสถานที่ท่องเที่ยวครบวงจร
ทั้งนี้ จังหวัดเลยและจังหวัดพิษณุโลก พร้อมต้อนรับนักท่องเที่ยวที่จะขึ้นมาสัมผัสความสวยงามดอกนางพญาเสือโคร่ง บน “ภูลมโล” ซึ่งคาดว่าจะบานสะพรั่งให้ได้ชมความงดงามตลอดเดือนมกราคม-กุมภาพันธ์
